ස්ටොයිකවාදය

පුරාණ ග්‍රීක සහ රෝම ලෝකය තුළ බිහිවූ වඩාත් බලපෑම් සහගත දර්ශනවාදයන්ගෙන් එකක් ලෙස ස්ටොයිකවාදය හැඳින්විය හැකිය. ක්‍රි.පූ. 3 වන සියවසේදී ඇතන්ස් නුවර සෙනෝ (Zeno of Citium) විසින් ආරම්භ කරන ලද මෙම දර්ශනය, සෙනෙකා, එපික්ටේටස් සහ රෝම අධිරාජ්‍යයෙකු වූ මාකස් ඕරේලියස් වැනි චින්තකයන් හරහා සියවස් ගණනාවක් පුරා විකාශනය විය. ස්ටොයිකවාදයේ මූලික හරය වූයේ සදාචාරාත්මක සහ මානසික යහපැවැත්ම ළඟා කර ගැනීම සඳහා බාහිර ලෝකයේ සිදුවීම් කෙරෙහි දක්වන අපගේ ප්‍රතිචාර පාලනය කරගත යුතු බවයි. ඔවුන්ගේ ඉගැන්වීම අනුව, එකම සැබෑ යහපත වන්නේ ගුණය (virtue) වන අතර, එකම සැබෑ අයහපත දුර්ගුණය (vice) යි. සෞඛ්‍යය, ධනය, කීර්තිය වැනි බාහිර දේ 'උදාසීන' (indifferent) ලෙස සලකන ලදී.

අගය කළ හැකි සමානකම් සහ ගුණාංග

ස්ටොයිකවාදය සහ කතෝලික ඉගැන්වීම් අතර මතුපිටින් පෙනෙන සමානකම් කිහිපයක් පවතී. පළමුව, ගුණධර්ම සඳහා දෙනු ලබන වැදගත්කමයි. ප්‍රඥාව, යුක්තිය, ධෛර්යය සහ සංයමය යන ප්‍රධාන ගුණාංග සතර ස්ටොයිකයන් විසින් මෙන්ම කතෝලික සභාව විසින් ද ඉතා ඉහළින් අගය කරනු ලැබේ. මෙම ගුණාංග තුළින් යහපත් ජීවිතයක් ගත කළ හැකි බව දෙපාර්ශ්වයම පිළිගනී. කතෝලික සභාවේ ධර්මෝපදේශය පෙන්වා දෙන පරිදි, "මානව ගුණධර්ම යනු බුද්ධියෙන් හා කැමැත්තෙන් යහපත කිරීමට ඇති ස්ථිර ආකල්ප, පුරුදු සහ ස්ථාවර ගුණාංගයන් ය." (කතෝලික සභා ධර්මෝපදේශය, ඡේද. 1804). 📖

දෙවනුව, ආශාවන් සහ හැඟීම් පාලනය කිරීමේ වැදගත්කම ස්ටොයිකයන් අවධාරණය කළහ. ඔවුන්ගේ පරමාර්ථය වූයේ 'apatheia' හෙවත් බාහිර සිදුවීම් මගින් කම්පා නොවන, නොසැලෙන මනසක් ඇති කර ගැනීමයි. කතෝලික ඉගැන්වීම් ද ආශාවන් පාලනය කිරීමේ සහ මධ්‍යස්ථභාවයේ වැදගත්කම උගන්වයි. එහෙත් එහි අරමුණ හැඟීම් සම්පූර්ණයෙන් නැති කිරීම නොව, ඒවා දෙවියන්වහන්සේගේ කැමැත්තට එකඟව නිසි මගට යොමු කිරීමයි. නිදසුනක් ලෙස, ක්‍රෝධය පාපයක් විය හැකි නමුත්, අයුක්තියට එරෙහි ධර්මිෂ්ඨ කෝපයක් (righteous anger) ද තිබිය හැකිය.

තෙවනුව, දේව රැකවරණය පිළිබඳ සංකල්පයයි. ස්ටොයිකයන් විශ්වාස කළේ 'ලෝගෝස්' (Logos) නම් වූ විශ්වීය දිව්‍යමය බලවේගයක් මගින් ලෝකය පාලනය වන බවයි. සියල්ල සිදුවන්නේ මෙම ලෝගෝසයට අනුව බැවින්, එය සන්සුන්ව පිළිගැනීම ඔවුන්ගේ දර්ශනය විය. මෙය, සියල්ල පාලනය කරන සහ සියල්ල යහපත පිණිසම පවත්වන දෙවියන්වහන්සේගේ රැකවරණය කෙරෙහි කතෝලිකයන් තබන විශ්වාසයට යම්තාක් දුරට සමාන ය. "දේව රැකවරණය යනු දෙවියන් වහන්සේ තම මැවිල්ලේ ගමනාන්තය කරා ගෙන යන සැලසුම් සහගත මග පෙන්වීමයි." (කතෝලික සභා ධර්මෝපදේශය, ඡේද. 302).

මූලික සහ ගැඹුරු වෙනස්කම්

මෙම සමානකම් පැවතියද, ස්ටොයිකවාදය සහ කතෝලික ඇදහිල්ල අතර පවතින වෙනස්කම් ඉතා ගැඹුරු සහ මූලික වේ.

ප්‍රධානතම වෙනස වන්නේ දෙවියන්වහන්සේගේ ස්වභාවයයි. ස්ටොයිකයන්ගේ 'ලෝගෝසය' යනු විශ්වය හා ඒකාත්මික වූ, පුද්ගලභාවයෙන් තොර, අප්‍රකට බලවේගයකි (pantheistic). එය ලෝකය තුළම පවතින නියාමකයෙකි. ඊට හාත්පසින්ම වෙනස්ව, කතෝලික ඇදහිල්ලේ දෙවියන්වහන්සේ යනු ලෝකය මවා එයින් පරිබාහිරව පවතින (transcendent), එහෙත් ලෝකය හා පුද්ගලිකව සම්බන්ධ වන (immanent), පියා, පුත්‍රයා සහ ශුද්ධාත්මයාණන් යන ත්‍රිත්වයකින් යුත් පුද්ගලික දෙවි කෙනෙකි. ❤️ උන්වහන්සේ අපට ප්‍රේම කරන, අපගේ යාච්ඤා අසන, අප සමඟ සම්බන්ධතාවයක් ගොඩනගා ගැනීමට කැමති පියෙකි. ස්ටොයික දෙවියන් නීතියක් පමණක් වන විට, ක්‍රිස්තියානි දෙවියන් ප්‍රේමයයි.

දෙවනුව, දුක සහ වේදනාව පිළිබඳ දෘෂ්ටියයි. ස්ටොයික දර්ශනයට අනුව, දුක යනු අපගේ පාලනයෙන් බැහැර බාහිර දෙයකි. එයට මුහුණ දිය යුත්තේ එය 'උදාසීන' දෙයක් ලෙස සලකා, නොසැලී විඳදරා ගැනීමෙනි. නමුත් කතෝලික දහම තුළ දුකට ගැඹුරු අරුතක් ඇත. ජේසුස් වහන්සේගේ කුරුසියේ දුක්ප්‍රාප්තිය තුළින්, මිනිස් දුක් වේදනාවලට මිදීමේ වටිනාකමක් (redemptive value) ලැබී ඇත. ✝️ අපගේ දුක් වේදනා ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ දුක් වේදනා සමඟ එක් කිරීමෙන්, අපට සහ අන්‍යයන්ට දේව ප්‍රසාදය ලබාගත හැකිය. දුක යනු හුදෙක් විඳදරාගත යුතු දෙයක් නොව, ආත්මිකව වර්ධනය වීමට සහ දෙවියන්වහන්සේට සමීප වීමට ඇති අවස්ථාවකි.

තෙවනුව, මිනිසාගේ අවසාන අරමුණයි. ස්ටොයිකයන්ගේ පරමාර්ථය වූයේ මේ ජීවිතය තුළම ගුණයෙන් පිරිපුන්, නොසැලෙන, සන්සුන් ජීවිතයක් ගත කිරීමයි. එය මුළුමනින්ම භූමික ඉලක්කයකි. ඊට වෙනස්ව, කතෝලිකයෙකුගේ අවසාන අරමුණ වන්නේ ස්වර්ගයේදී දෙවියන්වහන්සේ සමඟ සදාකාලිකව එක්වීම, එනම් 'මෝක්ෂානන්දය' (Beatific Vision) ලැබීමයි. අපගේ බලාපොරොත්තුව මේ ලෝකයට සීමා නොවේ; එය සදාකාල ජීවනය දක්වා විහිදෙන්නකි.

සිව්වෙනි සහ ඉතා වැදගත් වෙනස වන්නේ දේව ප්‍රසාදය සහ ස්වයං පෝෂිතභාවය අතර ඇති වෙනසයි. ස්ටොයිකවාදය යනු මිනිසාගේම කැමැත්ත, තර්කය සහ විනය තුළින් ගුණය සහ සතුට ළඟා කරගත හැකි බව පවසන දර්ශනයකි. එය ස්වයං පෝෂිතභාවය මත පදනම් වේ. කතෝලික දහම උගන්වන්නේ, ආදම්ගේ පාපය නිසා වැටී සිටින මිනිසාට, තමාගේම උත්සාහයෙන් පමණක් ගැලවීම හෝ සැබෑ ශුද්ධවන්තකම ලබාගත නොහැකි බවයි. ඒ සඳහා දෙවියන්වහන්සේගේ නොමිලේ දෙන දීමනාවක් වන දේව ප්‍රසාදය අත්‍යවශ්‍ය වේ. "දේව ප්‍රසාදය යනු දෙවියන්වහන්සේ අපට දෙන උපකාරයයි. එය අපගේ දිව්‍යමය කැඳවීමට ප්‍රතිචාර දැක්වීම සඳහා අවශ්‍ය වේ." (කතෝලික සභාවේ ධර්මෝපදේශය, ඡේද. 1996). අප ශක්තිමත් වන්නේ අප තුළින් නොව, දෙවියන්වහන්සේ තුළිනි.

ශුද්ධ වූ පාවුළු තුමා ඇතන්ස් නුවරදී ස්ටොයික සහ එපිකියුරියානු දාර්ශනිකයන් සමඟ සංවාද කළ බව ක්‍රියා පොතේ සඳහන් වේ (ක්‍රියා 17:18, NRSV). මුල් සභා පියවරුන් ද, ග්‍රීක දර්ශනයේ ඇති සත්‍යයේ බීජ හඳුනා ගත්හ. එහෙත්, ඔවුන් එම සංකල්ප භාවිත කළේ ක්‍රිස්තියානි ඇදහිල්ලේ සත්‍යයන් පැහැදිලි කිරීමට මිස, එම දර්ශන එලෙසම පිළිගැනීමට නොවේ. උදාහරණයක් ලෙස, ස්ටොයිකයන්ගේ අප්‍රකට 'ලෝගෝසය' යනු සැබවින්ම මාංශගත වූ වචනය වන ජේසුස් ක්‍රිස්තුස් වහන්සේම බව ඔවුන් පෙන්වා දුන්හ.

ස්ටොයිකවාදය යනු ආත්මශික්ෂණය, යුතුකම සහ ගුණධර්ම පිළිබඳ වටිනා පාඩම් උගන්වන දර්ශනයකි. එහි ඇති සමහර අංග, කතෝලිකයෙකුට තම ඇදහිල්ලේ ජීවිතය ශක්තිමත් කරගැනීමට ආධාරකයක් කරගත හැකිය. කෙසේ වෙතත්, එහි පුද්ගලභාවයෙන් තොර දෙවියන්, දුක පිළිබඳ උදාසීන දැක්ම, සහ ස්වයංපෝෂිතභාවය පිළිබඳ විශ්වාසය, අපගේ ඇදහිල්ලේ හරය වන පුද්ගලික, ප්‍රේමනීය දෙවියන්වහන්සේ, ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ මිදීමේ කුරුසිය සහ ගැලවීම සඳහා දේව ප්‍රසාදයේ අත්‍යවශ්‍යතාව යන මූලධර්ම සමඟ කිසිසේත්ම සැසඳිය නොහැක. කතෝලිකයෙකුගේ සැබෑ සාමය සහ සතුට රැඳී ඇත්තේ බාහිර ලෝකයෙන් වෙන්වී නොසැලී සිටීම තුළ නොව, ප්‍රේමයේ සහ දයාවේ උල්පත වන ශුද්ධ වූ ත්‍රිත්වය සමඟ ඇති පුද්ගලික සම්බන්ධතාවය තුළය. 🕊️❤️